Tìm lại chiếc áo dài xưa

Bộ sưu tập do 14 người mẫu nghiệp dư trình diễn. Những người mẫu này vốn là nữ sinh Trường Trưng Vương (Sài Gòn) cách đây khoảng 40 năm. Chương trình gồm 5 phần, đan xen những bài hát gợi nhớ về một Hà Nội xưa. Kết hợp với phần trình diễn của các người mẫu là những mẫu thiết kế được chiếu lên màn hình lớn. Khán giả có thể hình dong được những chiếc áo dài tứ thân, ngũ thân của gần 100 năm trước hoặc nhận diện, so sánh giữa mẫu thiết kế với những chiếc áo dài Le Mur đang lượn lờ trên sân khấu…, từ đó mới thấy được sự cải cách táo bạo của họa sĩ thiết kế song song nể phục cặp mắt đầy mỹ cảm của ông để cho ra đời những chiếc áo dài vừa trang nhã tha thướt, vừa khép nép chừng đỗi đúng chất đàn bà Á Đông, để đời sau tôn một biểu trưng rất đẹp, rất riêng của phụ nữ Việt Nam. Ông Nguyễn Trọng Hiền và các người mẫu - Ảnh: Khoa Vũ Theo nhiều tư liệu để lại thì vào đầu thập niên 30 của thế kỷ trước, họa sĩ Nguyễn Cát Tường là thành viên nhóm Tự Lực Văn Đoàn (gồm Nhất Linh, Khái Hưng, Hoàng Đạo, Thạch Lam, Tú Mỡ…). Nhóm này chủ trương cách tân đổi mới, phóng thích đàn bà. Các mẫu áo dài được trình diễn trong chương trình Thời ấy, nữ giới (miền Bắc) chỉ chơi rặt cái “mốt”: che phần ngực là một dải yếm mặc phía trong chiếc áo dài tứ thân truyền thống màu thâm, nâu hoặc đen, hai tà áo phía trước buộc chéo lại ở phần dây lưng, còn “quần” chỉ là chiếc váy đụp (rỗng hai đầu, buộc túm ở phần cạp), vì thế mới có câu ca dao “Cái trống mà thủng hai đầu/Bên ta thì có, bên Tàu thì không”… Họa sĩ Nguyễn Cát Tường (1911 - 1946), quê ở Sơn Tây, tốt nghiệp khóa 4 Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (1933), khi tham dự nhóm Tự Lực Văn Đoàn ông đề ra phương châm: “Quần áo tuy dùng để che thân, song nó là tấm gương phản ánh ra ngoài cái trình độ, trí thức của một đất nước”. Ông lấy cảm hứng từ chiếc váy đầm của nữ giới phương Tây với những kiểu nối vai (raglant), tay phồng, cổ lá sen… áp dụng vào kiểu áo dài tứ thân, ngũ thân truyền thống và cách tân chỉ còn hai vạt dài. Đặc biệt, ông dùng những chất liệu có màu sắc sặc sỡ thay cho những màu vốn thâm u của áo dài truyền thống. Những màu sắc tươi sáng này, khi mặc phối hợp với chiếc quần trắng, đi giày cao thì cứ y rằng trông người mặc tươi sáng hẳn lên. Vì tên là Tường nên họa sĩ lấy bút danh Le Mur Cát Tường (le mur tiếng Pháp tức thị bức tường), và những kiểu áo dài cách tân của ông cũng được gọi là “Áo dài Le Mur”. Nhóm Tự Lực Văn Đoàn cũng cật lực cổ súy cho “trang phục nữ giới tân thời” (chữ dùng trên báoPhong Hóa, 1934). Trên tờPhong Hóa, họa sĩ Nguyễn Cát Tường phụ trách một chuyên mục có tên “Vẻ đẹp xin tặng các bà, các cô”, mỗi số báo đều giới thiệu một đôi mẫu trang phục do ông vẽ kiểu. Ông còn hợp tác với hiệu dệt Cự Chung (phố Hàng Bông, Hà Nội) để xuất xưởng những chiếc áo dài Le Mur trước tiên. Từ đó, áo dài Le Mur phổ thông từ bắc chí nam, từ các nữ sinh cho đến quý bà đều ưa thích. Hà Đình Nguyên